Σαν σήμερα, έφυγε ο κορυφαίος Γεώργιος Παπανικολάου

Σαν σήμερα, έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος γιατρός, βιολόγος και ερευνητής Γεώργιος Παπανικολάου, που γεννήθηκε στην Κύμη στις 13 Μαΐου 1883 και απεβίωσε στη Φλόριντα, στο Μαϊάμι, στις 19 Φεβρουαρίου 1962. Υπήρξε πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία, και για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Είναι περισσότερο γνωστός ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε την πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδο, γνωστή ως Τεστ Παπ, που χάρισε ζωή στις γυναίκες όλου του κόσμου, όπως αναφέρει και η αναμνηστική πλάκα στο Ερευνητικό Καρκινολογικό Ινστιτούτο «Γ. Παπανικολάου».
Έχασε άδικα δύο φορές το βραβείο Νόμπελ, δεδομένου ότι το έργο του θεωρήθηκε εξαιρετικά πρωτοποριακό για την εποχή του, κέρδισε όμως τον αιώνιο σεβασμό ολόκληρου του πλανήτη σώζοντας εκατομμύρια γυναίκες.

Ο πατέρας του, Νικόλαος Παπανικολάου ήταν επίσης γιατρός, διετέλεσε δήμαρχος της Κύμης, και είχε ακόμα εκλεγεί και βουλευτής Ευβοίας και Καρυστίας. Ο Γεώργιος Παπανικολάου πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κύμη, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Κατόπιν οι γονείς του, τον έστειλαν στην Αθήνα και με το πέρας των γυμνασιακών του σπουδών εισήλθε το 1898 στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε ηλικία 15 ετών! Έλαβε το πτυχίο του το 1904, σε ηλικία, δηλαδή, μόλις 21 ετών! Στη συνέχεια εκπλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία. Τότε, ο πατέρας του πρότεινε μεταξύ άλλων να ακολουθήσει το δρόμο του στρατιωτικού ιατρού, την οποία πρόταση αυτός απέρριψε αναφέροντας μάλιστα σε επιστολή προς τον πατέρα του: “Όχι δεν θέλω γίνω στρατιωτικός γιατρός. Θέλω να μείνω ελεύθερος, να αισθανθώ την χαρά που δίνει ο αγών της ζωής. Εμένα δεν με τρομάζει το πέλαγος. Θέλω την ελευθερία μου, την γλυκιά μου ελευθερία”

Ήταν πολύ φιλομαθής και διεύρυνε τη μόρφωσή του με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, όπως τα γαλλικά, καθώς επίσης ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και τη μουσική, η οποία ήταν και το μεγάλο του πάθος. Έτσι, ασχολήθηκε για οκτώ χρόνια με το βιολί. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή, επέστρεψε στην Κύμη. Επιστρέφοντας όμως εκεί, συλλογιζόταν το λόγο που έγινε ιατρός, αφού δεν ήθελε να ασκήσει το επάγγελμα αυτό. Καθημερινά, κάνοντας αμέτρητους περιπάτους, στην Κύμη, ήρθε πιο κοντά με τη φιλοσοφία. Ο Φρίντριχ Νίτσε έπαιξε μεγάλο ρόλο στον τρόπο σκέψης του. Επίσης ασχολήθηκε και με τους: Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε, Ιμμάνουελ Καντ, και Άρθουρ Σοπενχάουερ.

Ο πατέρας του γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες ικανότητές του, θυσιάζοντας τις οικονομίες τους, το 1907 τον στέλνει στη Γερμανία, για ανώτερες σπουδές όπου ο Γεώργιος επέλεξε τον κλάδο της Βιολογίας. Αρχικά, μετέβη στην Ιένα, η οποία ήταν ο πρώτος σταθμός της μετεκπαίδευσής του. Εκεί θα παρακολουθήσει τα μαθήματα του καθηγητή Ερνέστου Χαίκελ. Το 1908 συνεχίζει τις σπουδές του στο Φράιμπουρκ και τέλος, στο Μόναχο, με μεγάλους καθηγητές της εποχής: Χέρτβιγκ και Βάισμαν. Το 1910 ανακηρύσσεται Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών». Αυτή η περίοδος, υπήρξε περίοδος φιλοσοφικού στοχασμού. Διατηρεί τις πολύ φιλικές σχέσεις που είχε με τον Αλέξανδρο Δελμούζο και τον Γεώργιο Σκληρό, με τον γνωστό λογοτέχνη Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Μ. Ζαβιτσιάνο, με τους οποίους ο Παπανικολάου συγκροτεί σοσιαλιστική ομάδα με βραχύβια διάρκεια. Ήταν υπέρμαχος του δημοτικισμού, και γενικότερα, εκείνη την εποχή ταυτιζόταν με ριζοσπαστικές ιδέες για την επιστήμη και την πολιτική. Συγκεκριμένα, αρθρογραφεί στο αθηναϊκό περιοδικό «Ο Νουμάς» ένα άρθρο που έφερε τον τίτλο «Για τον εγωισμό και τους εγωιστάς» (το οποίο αποτέλεσε καταρχήν απάντηση σε κείμενο, που δημοσιεύθηκε σε προηγούμενο φύλλο με τίτλο «Εγωισμός ή Έρωτας»). Ένα ενδιαφέρον άρθρο, που αποτυπώνει σε αυτό, τις σκέψεις και τις αντιλήψεις που είχε τότε ο Παπανικολάου. Τελικά τον κερδίζει οριστικά η βιολογία και η έρευνα πού γίνονται στόχος ζωής. Έγραψε μάλιστα στον πατέρα του: “Δεν είμαι πλέον ονειροπόλος. Η επιστήμη με άρπαξε από τα χέρια του Νίτσε. Πατώ απάνω σε έδαφος στερεό...”.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1910 παντρεύτηκε την Ανδρομάχη Μαυρογένη. Το 1912, συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους. Ωστόσο, καταλάβαινε πως τα πράγματα δεν ήταν ευοίωνα στη χώρα για εκείνον. Πρώτος σταθμός του γίνεται η Γαλλία. Εκεί εργάζεται στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό, στην επιστημονική ομάδα του Πρίγκιπα του Μονακό, Αλβέρτου Α΄.
Με τη λήξη του πολέμου, το 1913, αναχώρησε για την Αμερική μαζί με τη σύζυγό του. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες λόγω οικονομικών δυσχερειών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εργαστούν και οι δυο σε κάποιο εμπορικό κατάστημα, πουλώντας χαλιά και ράβοντας κουμπιά με αμοιβή 5 δολάρια την εβδομάδα. Ωστόσο ο φτωχός και άγνωστος μετανάστης εξελίχθηκε γρήγορα. Αρχικά, από υπάλληλος σε κατάστημα και δημοσιογράφος σε ελληνική εφημερίδα, κέρδισε με δυσκολία μία θέση στο Εργαστήριο Ανατομικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια και, αργότερα, μία θέση στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης. Από εκεί και πέρα εργάστηκε απρόσκοπτα, δείχνοντας τις αμέτρητες ικανότητές του. Εκλέχθηκε υφηγητής, έκτακτος καθηγητής και, τέλος, τακτικός καθηγητής της ανατομίας και ιστολογίας της ιατρικής σχολής, του  Πανεπιστημίου  αυτού. Μετά από μακρές έρευνες επί της εκφυλιστικής κληρονομικής επίδρασης του  οινοπνεύματος σε ινδικά χοιρίδια ο Παπανικολάου στράφηκε σε προβλήματα αναπαραγωγής σχετιζόμενα με τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων, τον καθορισμό του φύλου, τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, καθώς και των φυλετικών ορμονών.

Το 1954, ο Παπανικολάου δημοσίευσε το μνημειώδες έργο «Άτλαντας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας» (Atlas of Exfoliative Cytology), εδραιώνοντας και επίσημα πλέον τη νέα ιατρική πρακτική και ειδικότητα που ουσιαστικά ανέπτυξε από το μηδέν.

Σήμερα το τεστ Παπανικολάου (Τεστ-Παπ) χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Το 1923 εφάρμοσε τη μέθοδό του σε γυναίκες, προς μελέτη των φυσιολογικών γεννητικών λειτουργιών και στη συνέχεια για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η πρώτη του ανακοίνωση επί της χρησιμοποίησης της κυτταρολογικής μεθόδου προς διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, το 1928, έγινε δεκτή με πολύ σκεπτικισμό, καθόσον η κρατούσα τότε γνώμη, για τέτοιου είδους έρευνα και εφαρμογή, επί αποφολιδουμένων κυττάρων ήταν πρακτικά αδύνατη. Τέτοια διάγνωση θεωρούνταν δυνατή, μέχρι την εποχή εκείνη, μόνο με την τομή του πάσχοντος οργάνου.

Οι έρευνες του Παπανικολάου επεκτάθηκαν στη συνέχεια στις κυτταρολογικές αλλοιώσεις στο καρκίνο του αυχένα της μήτρας και του ενδομητρίου, των οποίων τα πορίσματα δημοσίευσε το 1943 από κοινού μετά του καθηγητή γυναικολογίας Έρμπερτ Τράουστ σε ειδική μονογραφία υπό τον τίτλο «Διάγνωσις του καρκίνου της μήτρας μέσω των κολπικών επιχρισμάτων» (Diagnosis of Uterine Cancer by the Vaginal Smear). Η δημοσίευση της εργασίας αυτής ήταν επόμενο να κεντρίσει το παγκόσμιο ιατρικό ενδιαφέρον και να προκαλέσει την άμεση δοκιμαστική χρησιμοποίηση της μεθόδου σε διάφορα νοσοκομεία. Το 1944 έγινε η πρώτη εφαρμογή επί του ουροποιητικού συστήματος και στη συνέχεια επί του πεπτικού και άλλων συστημάτων του οργανισμού.

Ο Παπανικολάου με τις εργασίες του αυτές έγινε ο θεμελιωτής νέου επιστημονικού κλάδου της «αποφολιδωτικής κυτταρολογίας» βασιζόμενη ακριβώς στη μελέτη των αποφιλιδουμένων κυττάρων του οργανισμού στις διάφορες κοιλότητες αυτού. Η μέθοδος αυτή που έλαβε προς τιμή του την ονομασία «Μέθοδος Παπανικολάου» ή «Τεστ Παπανικολάου» και κατά συγκοπή «Τεστ Παπ» άνοιξε ευρείς νέους ορίζοντες στην ιατρική έρευνα στη γενετήσια φυσιολογία και  ενδοκρινολογία ειδικότερα για τον καρκίνο.

Το Νοέμβριο του 1961, συνοδευόμενος πάντα από τη σύζυγό του και σύντροφο στις έρευνές του, εγκατάλειψε τη Νέα Υόρκη καθώς δέχτηκε να αναλάβει την οργάνωση και διεύθυνση ενός Καρκινολογικού Ινστιτούτου στο Μαϊάμι της Φλόριντα.Η αλλαγή περιβάλλοντος και η γενικότερη κούραση, για τις ανάγκες του Ινστιτούτου, ήταν καθοριστική. Απεβίωσε στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, από καρδιακή προσβολή. Ο θάνατος του Γεωργίου Παπανικολάου ήταν μεγάλη απώλεια για την επιστήμη.

Το συγγραφικό έργο του Παπανικολάου ήταν εκτενές και πρωτότυπο και αποτελείται από 158 άρθρα και 5 συγγράμματα. Τα συγκεκριμένα συγγράμματα - ιδιαιτέρως ο περίφημος Ατλας Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας - εξ αιτίας και στη μεστότητα του κειμένου τους και στην άρτια εικονογράφησή τους, αποτέλεσαν βιβλία-σταθμούς. Όχι μόνο στον κλάδο της κυτταρολογίας, αλλά και, γενικότερα, σε ολόκληρη τη βιβλιογραφία της ιατρικής, του 20ού αιώνα.

Βασική πηγή ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ